تشکیلات و صلاحیت دادگاه ها

دادگاه های کیفری :

دادگاه های کیفری به ۵ دسته تقسیم می شوند:

1. دادگاه کیفری یک
2. داگاه کیفری دو
3. دادگاه انقلاب
4. دادگاه اطفال و نوجوانان
5. دادگاه نظامی

دادگاه کیفری یک:

دادگاه کیفری یک در مراکز استان و در صورت تشخیص رئیس قوه ی قضاییه در شهرستان ها تشکیل می شود. دادگاه کیفری یک دارای رئیس و دو مستشار است که با حضور دو عضو نیز رسمیت می یابد. در صورت عدم حضور رئیس ، مستشاری که سابقه ی قضایی بیشتری دارد ریاست دادگاه را بر عهده خواهد داشت. همچنین  در حوزه هایی که دادگاه کیفری تشکیل نشده باشد، به جرایم موضوع صلاحیت آن در نزدیکترین دادگاه کیفری یک در حوزه ی قضایی آن استان رسیدگی می شود. دادرس علی البدل حسب مورد می تواند به جای رئیس یا مستشار انجام وظیفه کند.

جرایم در صلاحیت دادگاه کیفری یک عبارتند از:

جرایم موجب مجازات سلب حیات

جرایم موجب حبس ابد

جرایم موجب مجازات قطع عضو یا جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی با میزان نصف دیه کامل و بیش از آن

جرایم تعزیری درجه یک تا سه

جرایم سیاسی و مطبوعاتی

دادگاه کیفری دو:

محل تشکیل دادگاه کیفری دو با حضور رئیس یا دادرس علی البدل در حوزه قضایی هر شهرستان تشکیل می شود. لذا در حوزه ی قضایی بخش دادگاه کیفری دو تشکیل نمی شود. این دادگاه صلاحیت رسیدگی به تمامی جرایم را دارد مگر آنچه بموجب قانون در صلاحیت مرجع دیگری قرار گرفته باشد.

دادگاه انقلاب:

دادگاه انقلاب در سال ۵۷ بمنظور رسیدگی به زندانیان و متهمان مرتبط با انقلاب تشکیل شد. این دادگاه در مرکز هر استان و به تشخیص رئیس قوه ی قضایی شهرستان ها تشکیل می شود. این دادگاه دارای رئیس و دو مستشار است که با دو عضو نیز رسمیت دارد.

جرایم در صلاحیت دادگاه انقلاب عبارتند از:

جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی ، محاربه و افساد فی الارض، بغی، تبانی و اجتماع علیه جمهوری اسلامی ایران

اقدام مسلحانه یا احراق و اتلاف اموال به منظور مقابله با نظام

توهین به امام خمینی و مقام رهبری

تمام جرایم مربوط به مواد مخدر و روانگردان و قاچاق اسلحه و مهمات و اقلام و مواد تحت کنترل و سایر مواردی که به موجب قوانین خاص در صلاحیت این دادگاه است.

دادگاه اطفال و نوجوان:

این دادگاه با حضور یک قاضی و یک مشاور تشکیل می شود و صلاحیت رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان تا ۱۸ سال را دارد. نظر مشاور مشورتی است. دادگاه اطفال و نوجوانان در حوزه ی قضایی شهرستان تشکیل می شود و تا زمانی که در محل دادگاه اطفال و نوجوانان تشکیل نشده باشد به کلیه جرایم اطفال و نوجوانان به استثنای جرایمی که در صلاحیت دادگاه کیفری یک یا دادگاه انقلاب است، در شعبه ی دادگاه کیفری دو و یا دادگاهی که وظایف دادگاه کیفری دو را انجام می دهد، رسیدگی می شود. بطور کلی در مواردی که در محل، دادگاه اطفال و نوجوانان تشکیل نشده باشد، به جرایم مشمول صلاحیت دادگاه کیفری یک یا دادگاه انقلاب، ارتکابی از سوی اطفال و نوجوانان، در دادگاه کیفری یک ویژه رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان رسیدگی می شود و دادگاه کیفری دو مطلقا حق رسیدگی ندارد.

دادگاه نظامی:

در مرکز هر استان ، سازمان قضایی استان متشکل از دادسرا و دادگاه های نظامی است. در شهرستان ها در صورت نیاز و با تشخیص رئیس قوه ی قضاییه ، دادسرای نظامی ناحیه تشکیل می شود. نظارت بر قضات دادسرای نظامی ناحیه که در شهرستان ها تشکیل می شود بر عهده ی دادستان نظامی استان است که ریاست دادسرای نظامی مرکز استان را نیز بر عهده دارد. دادستان دادسرای نظامی ناحیه نیز بر قضات آن دادسرا ، ریاست اداری دارد.

دادگاه های نظامی به موجب قانون بدین شکل تشکیل می شوند:

۱. دادگاه نظامی دو

۲. دادگاه نظامی یک

۳. دادگاه تجدید نظر نظامی

۴. دادگاه نظامی دو زمان جنگ

۵. دادگاه نظامی یک زمان جنگ

۶.دادگاه تجدید نظر نظامی زمان جنگ