فرجام خواهی
آرای دادگاه های بدوی که به علت عدم درخواست تجدید نظر قطعیت یافته ، قابل فرجام خواهی نیستند مگر در موارد ذیل :
الف) احکامی که خواسته آن بیش از بیست میلیون ریال باشد
ب) احکام راجع به اصل نکاح و فسخ آن ، طلاق ، نسب ، حجر ، وقف ، ثلث ، حبس ، و تولیت
قرارهای ذیل قابل رسیدگی فرجامی هستند ، مشروط بر اینکه اصل حکم راجع به آن ها قابل رسیدگی فرجامی باشد :
الف) قرار ابطال یا رد دادخواست که از دادگاه صادر شده است
ب) قرار سقوط دعوا یا عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا
هرگاه حکم غیابی از دادگاه در دعوایی صادر شد که خواسته آن سی میلیون ریال است و محکوم علیه در مهلت های مقرر از آن واخواهی و تجدید نظر خواهی ننماید ، می تواند در مهلت فرجامی از آن فرجام خواهی کند. رای دادگاه بدوی راجع به نسب ، از تاریخ انقضای مهلت تجدید نظر مستقیما ظرف بیست روز قابل فرجام و تجدید نظر است. دادگاه بدوی در دعاوی الزام به تنظیم سند رسمی یک دستگاه اتومبیل به ارزش خواسته بیست و یک میلیون ریال حکم به بی حقی خواهان صادر می نماید ، این حکم مطلقا قابل فرجام نیست.
آرای دادگاه های تجدید نظر استان قابل فرجام خواهی نیست مگر در موارد زیر :
احکام راجع به اصل نکاح و فسخ آن ، طلاق ، نسب ، حجر و وقف
قرار های ذیل قابل رسیدگی فرجامی هستند ، مشروط بر اینکه اصل حکم راجع به آن ها قابل رسیدگی فرجامی باشد:
الف) قرار ابطال یا رد دادخواستی که از دادگاه تجدید نظر صادر شده باشد
ب) قرار سقوط دعوا یا عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا
برخی احکام نیز غیر قابل فرجام هستند ، از جمله احکام ذیل :
۱.احکام مستند به اقرار قاطع دعوا در دادگاه
۲. احکام مستند به سوگند قاطع دعوا
۳. احکام مستند به نظر یک یا چند کارشناس که طرفین دعوا بطور کتبی رای آن ها را قاطع دعوا قرار داده باشند
۴. احکامی که طرفین حق فرجام خواهی خود را نسبت به آن ساقط کرده باشند
۵. احکامی که بموجب قوانین خاص غیر قابل فرجام خواهی باشد
۶. احکامی که ضمن یا بعد از رسیدگی به دعوای اصلی ، راجع به متفرعات آن صادر می شود ، در صورتی که حکم راجع به اصل دعوا قابل رسیدگی فرجامی نباشد
طرفین دعوا ، قائم مقام ، نمایندگان قانونی و وکلای آنان و دادستان کل کشور ، افراد ذی حق برای درخواست رسیدگی فرجامی محسوب می شوند. تاریخ تقدیم دادخواست ، ابتدای فرجام خواهی محسوب می شود.
دادخواست فرجامی باید دارای شرایط ذیل باشد:
۱. نام ، نام خانوادگی ، اقامتگاه و سایر مشخصات فرجام خواه و وکیل او در صورتی که دادخواست را وکیل داده باشد
۲. نام ، نام خانوادگی ، اقامتگاه و سایر مشخصات فرجام خوانده
۳. حکم یا قراری که از آن درخواست فرجام شده است
۴. دادگاه صادر کننده رای
۵. تاریخ ابلاغ رای
۶. دلایل فرجام خواهی
دادخواست و برگ های پیوست آن باید در دو نسخه و در صورت متعدد بودن طرف دعوا به تعداد آن ها بعلاوه یک نسخه باشد.
پیوست های دادخواست فرجامی :
۱. رونوشت یا تصویر مصدق حکم یا قراری که از آن فرجام خواسته می شود
۲. لایحه متضمن اعتراضات فرجامی
۳. وکالت نامه وکیل یا مدرک مثبت سمت تقدیم کننده دادخواست فرجامی در صورتی که خود فرجام خواه دادخواست را نداده باشد
( مدرک مثبت سمت یک استثنا است و فقط به نسخه اول ضمیمه می شود )
دادخواستی که برابر مقررات یاد شده در مطالب فوق تقدیم نشده باشد و یا هزینه ی دادرسی آن پرداخت نگردیده باشد به جریان نمی افتد. مدیر دفتر دادگاه ظرف دو روز از تاریخ رسید دادخواست ، نقایص آن را بطور مشخص به دادخواست دهنده اخطار می دهد و از روز ابلاغ ۱۰ روز به او مهلت داده می شود که نقایص را رفع کند. در صورتی که دادخواست خارج از مهلت مقرر داده شود ، یا در مدت یاد شده تکمیل نشود بموجب قرار دادگاهی که دادخواست به آن تسلیم گردیده ، رد می شود. این قرار ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ قابل شکایت در دیوان عالی کشور است. رای دیوان عالی کشور قطعی می باشد.