تاریخچه مختصر چالوس و نوشهر

نوشهر؛ قدیمی ترین نام نوشهر، سنگ تجن بوده که اکنون نام روستایی در جنوب این شهر است. آغاز شکل گیری نوشهر از روستای گردکل است که در مجاورت رودخانه گردکل در شمال مسیر راه سرتاسری کنار قرار داشته است.

این منطقه محل مناسبی برای مبادله و حمل و نقل کالا میان ایران و روسیه شوروی سابق و سبب رونق فعالیت های مختلف اقتصادی گردید. در آن زمان نوشهر با محوریت کجور قسمتی از تنکابن محسوب می شد. با شروع فعالیت های عمرانی به حبیب آباد معروف شد. سپس به دهنو و در سال ۱۳۱۸ هجری شمسی و در زمان پهلوی اول با ایجاد بندر نوشهر و یک سلسله اقدامات عمرانی با هویت شهری در کنار بافت روستایی به نوشهر تغییر نام یافت.

شهرداری نوشهر در سال ۱۳۱۴ به دستور پهلوی اول تاسیس گردید و فرمانداری نوشهر از ۱۳۲۵/۳/۱۵ تاسیس گردید و فعالیت خود را آغاز نمود. فرودگاه نوشهر در سال ۱۳۳۲ به صورت یک باند خاکی ساخته شده و در سال ۱۳۶۲ ترمینال جدید در آن افتتاح شد. این فرودگاه، ۵۸ هکتار با باندی به طول ۲۱۵۰ متر قابلیت پذیرش هواپیماهای متوسط پیکر را داراست.

چشمه گردو نام چشمه زلال با آب فراوان می باشد که فاصله ۵ کیلومتری نوشهر در استان مازندران در محله ای به نام  روستای سنگ تجن واقع شده است. این چشمه، پر آب ترین چشمه در منطقه غربی استان مازندران است که آب شرب در شهرستان نوشهر و چالوس و روستاهای اطراف را تامین می کند. منطقه نوشهر و چالوس مهاجران کرد و گیلانی زیادی را در خود جای داده است. تا قبل سال ۱۳۴۰ کشاورزان زیر سلطه ارباب بودند به این شکل که کشاورز باید درصدی از محصول را به ارباب می داد. در ییلاق گندم کشت می کردند. در قشلاق برنج کشت می شد. ولی در حدی نبود که جوابگوی معیشت آنان باشد. در کنار برنج کاری، اغلب پرورش نوغان هم داشتند. در دهه اول قرن ۱۳ در مزرعه ای در هرطه کلا چایی کشت می شد که بی گمان، این باغ از اولین مزارع چای بود اما متاسفانه در دهه ی هفتاد مورد بی مهری مسئولین کشاورزی قرار گرفت. تولید مرکبات هم در قرن اخیر رواج پیدا کرد. تولید کیوی هم از دهه ی  ۶۰ متداول شده است.

چالوس؛ شهرداری چالوس سال ها به صورت برزن تابع شهرداری نوشهر بود و در سال ۱۳۲۹ شهرداری چالوس تشکیل شد و ۱۳۳۰/۱/۱ روز تاسیس شهرداری چالوس شد. آقای میرحسینی، اولین شهردار انتصابی چالوس بود. فرمانداری چالوس در سال ۱۳۷۵ مستقل شد و اولین فرماندار آقای حسین زاده بود.

از رودهای چالوس میتوان به رودخانه سردآبرود و رودخانه اصلی اشاره کرد. سرچشمه اصلی رودخانه سردآبرود معروف به تخت سلیمان و علم کوه است. از اولین قریه کلاردشت به اسم رودبارک می گذرد سپس از مکا و حسنکیف و با گذشتن از منطقه جنگلی به زمین های قشلاق می رسد از رودخانه سردآبرود در غرب چالوس وارد دریا می شود.

رودخانه چالوس یکی از مهمترین رودخانه های این حوزه است. دارای سر چشمه های متعدد است و شعبه بزرگ آن معروف به زانوس و میخسار است. رودخانه چالوس حدود ۸۰ کیلومتر طول دارد. این رودخانه بستر بزرگی دارد و از وسط شهر چالوس عبور می کند و به دریای خزر می ریزد.

کارخانه حرید بافی چالوس، این کارخانه از سال ۱۳۱۵ تا ۱۳۳۷ مشغول کار و تولید محصول بود. یکی از مهمترین و عظیم ترین کارخانه های جهان در نوع خود بود. این کارخانه بر اساس نقشه مهندسین فرانسوی و لهستانی ساخته شده بود. محصول کارخانه حریر بافی چالوس، ابریشم طبیعی خالص پارچه های ابریشمی و کراوات ابریشمی و انی محصولات به تمام کشورهای دنیا صادر می شد. این کارخانه در زمینی به مساحت ۸۰ هکتار متر مربع قرار داشت ۴ در فرعی و یک در بزرگ اصلی خروجی داشت. در خیابان کناری این کارخانه بناهایی شیک ساخته شده بود که محل سکونت کارمندان عالی رتبه کارخانه بود برای سکونت کارگران کارخانه که غیربومی بودند، ۲۵ دستگاه ساختمان وسیع و بزرگ معروف به ” آسایشگاه ” که در واحدهای آسایشگاه خانواده های کارگری زندگی می کردند این شاید اولین نشانه ی آپارتمان نشینی در ایران بود که از سال ۱۳۱۴ در چالوس انجام پذیرفت. اکنون جمعیت قابل ملاحظه ای از ساکنین شهر چالوس را خانواده های همان مهاجران تشکیل داده اند. در این میان مهاجران، شهرهای رشت، رودسر، لاهیجان، لنگرود، بابل، آمل، اصفهان، بندر انزلی، مشهد و تبریز به ترتیب بیشترین سهم را داشتند. البته جمعیت طالقانی ها هم در چالوس چشمگیر است. سوخت کارخانه حریر بافی از ذغال سنگ بود که از معدن کلندرود واقع در ۲۴ کیلومتری جنوب رویان (علمده) حمل می شد.

اداره دارایی شهر چالوس در سال ۱۳۲۸ شمسی تاسیس گردید و امور مالی آن زیر نظر دارایی شهرستان شهسوار اداره می شد.

پل آهنی چالوس، ساخت پل در بهمن ۱۳۱۱ به دستور پهلوی اول به وسیله آلمانی ها و در آذرماه ۱۳۱۲ پایان گرفت تاریخ آغاز و پایان ساخت پل به روی لوحه ای در دیواره جنوب شرق پل نصب بود.

بهداری و بیمارستان چالوس

به دستور پهلوی اول در سال ۱۳۱۲ تاسیس و مستقلا شروع به کار کرد و برای پذیرش ۱۰۰ بیمار بستری مشغول گسترش ساختمان بودند که حوادث شهریور ۱۳۲۰ ( جنگ جهانی دوم ) عملیات ساختمانی متوقف شد.امروزه چالوس دارای سه بیمارستان، طالقانی در مرکز شهر، بیمارستان امام رضا سر میدان مخابرات ( قبلا هتل شاهنشاهی به نام مهمان سرای فرح بود )، بیمارستان تامین اجتماعی کنار ساختمان های بام چالوس است.

نوار ساحلی

از آنجایی که چالوس و نوشهر شهرهای ساحلی هستند دارای ساحل بسیار زیبایی هستند که معروف ترین آنها ساحل دهنو در نوشهر و ساحل رادیودریا در چالوس است. از خارج شهر چالوس به عبارتی از خط هشت تا کلارآبارد خط ساحلی دارای پلاژهای متعددی برای تفریحات آبی و ساحل گردی می باشد.

منبع متن کتاب اولین هایی در نوشهر و چالوس

مولف رحیمه فقیه

تصاویر از پیج اینستاگرامی گرفته شده است

https://www.instagram.com/chaluscity

https://www.instagram.com/nowshahrr